Yaz günü Bodrum'da yürünecek gölgelik var mı? "İrme" varsa, var!..

Son güncelleme
Haziran 05, 2024

Şehirde büyümüş ve taşrada zaman geçirme fırsatı bulamamış pek çok ziyaretçi, irmelerde yürürken kendini zamanda yolculuk yapıyor gibi hissedecek ve büyülenecektir.

Yarımadamızda kocaman sıradağlar bulunmadığından yaz aylarında akan deremiz de yok. Bahardaki son yağışların ardından dereler kuruyunca, geriye dere tabanını kaplayan taşlar ve kum taneleri kalır. Bir de dere yatağının kıyılarını kaplayan ağaçlar ve çalılar... çam, defne, meşe, pinar, orman (böğürtlen) kümeleri vb... Yabani olarak dereyi kendiliğinden çevreleyen bu bitkiler dere yatağını adeta bir tünele çevirir.

Sulama ve hasat sezonlarında evi ile tarlası arasında mekik dokuyan atalarımız mümkün olan kesimlerde bu dere yataklarını tımar ederek –orman bitkileri istilasından kurtararak– patika yol olarak değerlendirmişler. Yürürken güneşten korunurken aynı zamanda kestirmeden gitme imkanı bulmuşlar. Şahane "mimari"ye sahip bu doğal yollara "irme" adını vermişler.

EKOLEGYA grubunun Kavakderesi Boğazı (Dereköy) - Sandıma (Yalıkavak) doğa yürüyüşünden
21 Nisan 2024

İrmelerde sadece yürünür müydü?

Hayır. Eşekle, atla da gidilirdi. Sadece evden tarlaya mı? Elbette hayır. Okula, kasabaya, pazara, düğüne, bayram ziyaretine... yani aklımıza gelebilecek her türlü iş için kullanılırdı bu "otobanlar". Çocukluğumda değişik zamanlarda, dedem, babam, ve amcamla irmelerde yürüme bahtiyarlığına ermiştim. Kimi zaman da eşek sırtında giderdik. 🐴 😄

EKOLEGYA grubunun aynı günkü doğa yürüyüşünden

Nerede bulabiliriz irmeleri?

Üzgünüm ki bugün bulmak için çok aramanız gerekecek. 😢  Motorlu taşıtların ve asfalt yolların yaygınlaşması sonucu yerleşik halk irmelere ihtiyaç duymaz oldu. İmara açılan tarlalar arasındaki irmelerin bir kısmı su kanallarına dönüştü ve beton yollarla kaplandı. Halen açıkta kalan kesimleri de yapılar arasında hapis kaldı. Köylümüz ve çiftçimiz ulaşım ve taşıma ihtiyaçları için artık motosiklet ve pikap kullandığından, bir zamanların ana ulaşım yolu olan irmelerin yerini asfalt yollar ve sokaklar aldı.

Bitez havzasında bir irme
29 Nisan 2021
(Hemen yanından asfalt yol geçince âtıl duruma gelmiş. Dikenli teller göze çarpıyor.)

Arabalar bizi istediğimiz yere –hem de yükümüzle beraber– götürse de, yürüme yollarına olan ihtiyacımız bitmiş değil –hiçbir zaman da bitmeyecek. Nitekim yürümek hem beden hem ruh sağlığımıza iyi geliyor. Hele bir de Bodrum'un doğasında olursa...

Yarımadamızın pek çok yerinde patika yollar ve yürüyüş parkurları var. Antik Leleg yolları da dâhil... Zaman kaybetmeden bir planlama sürecine girersek, kalan irmeleri tımar edip bu yürüyüş güzergâhlarına entegre edebiliriz. O yılki yağmur durumuna göre, Mayıs-Eylül aylarında, yani yılın en az 5 ayında, gerek yerleşik halk gerekse turistler tarafından aktif olarak kullanılabilir bu irmeler.

Bitez havzasındaki irmenin biraz aşağıdaki kesimi
29 Nisan 2021

"Büyülenme" demişken...

Aramızda gerekli koordinasyonu sağlayıp her irme üzerinde şunlardan en az birer tane oluşturabilirsek, hem ziyaretçiler üzerindeki "büyülenme" etkisini pekiştirmiş oluruz, hem de yerel kalkınmaya katkı sağlarız:

• Bir meyve bahçesi: Mevsim meyvelerinden kendi elleriyle toplayarak tarladan çıkarken tartıp parasını verirler. Örneğin, Mayıs'ta dut ve yeni dünya, Temmuz-Ağustos'ta yeşil (ham) mandalina, erik, yaz boyu çilek, vb.
• Bir hayvan çiftliği: İnek, buzağı, koyun, kuzu, keçi, oğlak, tavuk, civciv...
• Meyve bahçesi ve hayvan çiftliği yan yana da olabilir. Ayrıca, düğünlerde kullandığımız camlı dikey buzdolaplarından birine taze çiftlik ürünleri: süt, yoğurt, peynir, çökelek, tereyağı, ...
• Sac böreği: Bir ablamız hamur açıyor; diğeri harcını koyup katlıyor; teyzemiz de odun ateşinde pişiriyor...
• Bu hizmetlerin her birini ayrı birer aile yürütebileceği gibi, yardımlaşıp kooperatif gibi de hareket edebiliriz.
• İrmelerin yerleriyle beraber, nerede neyin bulunduğunu gösteren harita da benden!.. 😉

İşte, çok yönlü kırsal kalkınma!..

Gümüşlük havzasında bir irme
6 Eylül 2021

Bir taşla çok kuş... 🐦🐦🐦

İrmelerin tekrar canlanması çeşitli yararları beraberinde getirecektir.

• Yerleşik halk yürüyüş sporu ve bedensel egzersiz için yeni bir alternatife kavuşmuş olur.
• Ziyaretçiler Bodrum'da geçirdikleri zaman diliminde farklı ve orijinal bir etkinliği deneyimleme fırsatı bulurlar.
• İrme boyunca evi ya da tarlası bulunanlar ürünlerini sergileme ve satma olanağı bulurlar. Meyve, sebze, börek, el sanatları, vb.
• Otel sahipleri misafirlerine otantik bir gezi olanağı sunmuş olur.
• Dere yataklarımız çöp ve moloz istilasından kurtulmuş olur.

Turgutreis-Bahçelievler'de bir dere yatağı
3 Ocak 2020

İslamhaneleri'nde bir dere yatağı
22 Aralık 2019

Bir başka yazıda...

İrmelerin yaygın şekilde kullanılmaya başlaması tarlalar açısından güvenlik sorunları oluşturur mu? Bence tam aksine, buralardaki hareketlilik, kırsal alanlarımızın daha güvenli olmasına katkı sağlar.

Bir de, akıllara şu soru gelebilir: Satış yapmak için tarlanın başını kim bekleyecek? Beklemeye değecek kadar trafik olacak mı? Bence sabah ve akşam üstü belli saatler belirlenir ve duyrulursa gayet güzel sonuçlar alınabilir.

Bu konuları belki ayrı bir yazıda daha ayrıntılı olarak ele alabiliriz. İsteklerinizi ve yorumlarınızı aşağıya ekleyebilirsiniz.

---

Önerilen ek okuma:

"Büyüleyici" bir Bodrum için...